به گزارش صاحب نيوز، هنر ايراني با آثار معماري كهن و صنايع دستي بي نظير در جهان حكايت از ذوق سرشار اين مردم دارد و در اين ميان فرش دستبافت ايران، هنري با تنوع در سبك هاي آن در دنيا شناخته شده است و در اين بين فرش بافت خطه كوير نايين، گل كاري بيابان هاي خشك را در ذهن خود با سرپنجه هاي پر مهرش گره در گره مي بافند و دامني از گل بوته پهن مي كند.

سال ها پيش صداي دفتين، كوبيدن قالي صداي توليد بود كه در هر خانه با صداي اميد در هم آميخته مي شد و باري از اقتصاد خانواده بر مي داشت؛ امروز اما چي بي رحمانه آن همه ظرافت مورد بي مهري قرار گرفته است و مسولان دست اندر كار دست روي دست گذاشته اند، تا به اجبار شاهد كنار گذاشتن و كمرنگ تر شدن آن هنر باشيم.

در اين رابطه صاحب نيوز با حضور فاطمه اميني سرپرست كارگاه قالي و بافنده، خانم طيبه رفيعي بافنده خانگي و خانم فاطمه توكلي بافنده خانگي ميز گردي برگذار كرده است كه در ادامه مي خوانيد:

بيشتر بخوانيد : قاليشويي در قنات كوثر

* نحوه آشنايي با اين هنر و حرفه چگونه بوده است؟

اميني: ما دار قالي در خانه داشتيم واز نوجواني و با اين هنر آشنا شده ام وحدود ۳۰ سال است در اين زمينه فعاليت دارم.

توكلي: من در سن خيلي كم، اين كار و هنر را فرا گرفتم از خانم همسايه كه خود از بهترين قالي بافان آن روز بود و از همان دوره همواره در خانه دار قالي داشتم و به ياد دارم وقتي استاد كار براي زدن دار قالي به خانه ما آمده بود با ديدن من ترديد داشت كه در اين سن كم مي توانم كار درست انجام دهم كه با ذوق و شوق و پشت كاري كه داشتم كارم مورد تاييد استاد قرار گرفت در كنار خانه داري و تربيت فرزندان به اين كار مشغول هستم و اين كار از نظر اقتصادي نقش زيادي در گذشته در زندگي من ايفا كرده است.

رفيعي: در اغلب خانه ها دار قالي، مونس و همدمي بود كه تار پودش با تار پود، رنج و شادي اهل خانه گره مي خورد و نقش ها و گل بوته هايش با خنده ها و شيطنت هاي كودكان شكل مي گرفت من از كودكي و قبل از 6 سالگي شروع به بافت قالي كردم، نحوه آشنايي من با اين هنر بواسطه آموزش من توسط همسايه ديوار به ديوار مادرم بود كه به جهت پر كردن اوقات فراغت به منزل وي رفته، قالي بافي را آموختم و مدتي پس از آموزش، در سن 7 سالگي به صورت كارمزدي براي وي كار مي كردم.

*ابزار كار در اين حرفه چيست؟

اميني: لوازم مورد نياز شامل كرك و پشم، نخ، و ابريشم و قيچي و دف، دار در ابعاد مختلف است و اين ابزار براي همه دارها جز نياز هاي اوليه است و داشتن يك محل و مكان با روشنايي و تهويه مناسب براي كارگاه امر ضروري است.

رفيعي: ابزار كارم شامل يك دار قالي چوبي قديمي، قلاب بافت، سيخ پودكشي، قيچي و شانه يا دفه فرش است تا چند سال پيش كه مادرم در قيد حيات بود با همديگر قالي مي بافتيم اما اكنون تنها مي بافم.

توكلي: وسايل اوليه مشترك است البته كيفيت ها مختلف است دار قالي من جز يكي از وسايل زندگي ماست و در همان محلي كه زندگي مي كنيم كنار اتاق با اين هنر خو گرفته ايم.

*ميزان استقبال از اين هنر چگونه است؟

فاطمه اميني: سالهاست در كارگاه نسبتا كوچك خود مشغول فعاليت هستم اغلب بافنده ها خانم هاي ميانسال هستند كه به صورت پاره وقت در كارگاه فعاليت دارند و كمتر زنان و دختران جوان از آن استقبال مي كنند، اين دسته از خانم ها در كنار هم براي سرگرمي و كسب درآمد به بافتن قالي مي پردازند حتي بافنده ۶۰ ساله هم براي امرار معاش خود جزء يكي از بافنده هاي كارگاه است.

فاطمه توكلي: در گذشته در بيشتر خانه ها يك دار قالي برپا بود و چون اغلب زنان در كنار امور خانداري و تربيت فرزندان اين كار را انجام مي دادند و براي بافت يك قالي محدوديت زماني هم نداشتند فشار چنداني به بافنده وارد نمي شد و در نهايت از در آمدي برخوردار بودند و حتي نوجوانان هم در كنار تحصيل مشاركت داشتند كه اين امر تقريبا رو به فراموشي رفته و با مشكلاتي نظير مستجر بودن خانواده و كوچك بودن خانه و يا اينكه سر و صداي ناشي از قالي بافي با دارهاي بزرگ ممكن است خوشايند همسايه نباشد و مشكلاتي است كه بعضي از بافنده هاي خانگي از اين كار صرف نظر مي كنند، در اين شرايط بافت تابلو فرش گزينه اي خوبي است كه علاقه مندان به اين هنر جايگزين كنند.

*درآمد و هزينه هاي آن چگونه است؟

اميني: هزينه زيادي براي يك دار قالي نياز است مواد اوليه قيمتي سر سام آور دارد و از طرفي قيمت فروش آن جواب گوي هزينه هاي آن نيست. كه در نهايت با توجه به تحريم ها و عدم صادرات سود چنداني نصيب بافنده نمي شود و اغلب بافندگان از اين كار منصرف شده اند و تعدادي هم از وسايل بي كيفيت استفاده مي كنند، قيمت ابريشم مرغوب با تقلبي تا سه برابر تفاوت قيمت دارد نخ و پشم مرغوب هم كه قيمت بالايي دارد كه بعضي بافندگان از ابريشم نا مرغوب و تقلبي و از نخ هاي باكيفيت پايين براي به صرفه بودن استفاده مي كنند و اين بزرگترين صدمه اي بود كه به فرش نايين وارد شد و مي شود.

توكلي: با اينكه هزينه اوليه زياد است و سود حاصل براي سرمايه گزاران در شرايط فعلي به صرفه نيست اما براي هنر و كار در منزل خوب است كه با نگاه هنري و سرگرمي ودر نهايت از سودي هم برخوردار مي شويم.

رفيعي: از آنجايي كه علاوه بر قالي بافي، مي بايست به امور منزل رسيدگي كرده و براي فرزندانم نيز مادري كنم آنگونه كه بايد و شايد از قالي بافي درآمد كسب نمي كنم.

هرگاه قالي تكميل شد به يكي از قالي فروشان كه چند سالي است با او كار مي كنم، فروخته و اينگونه كمك خرج خانه مي شوم قبلا كه مادرم بود بهتر و سريع تر قالي را تكميل مي كرديم.

*حمايت و نظارت بر كار بافندگان فرش دستبافت چگونه است؟
توكلي: توسعه صادرات در زمينه فرش دستبافت و تابلو فرش مي تواند اشتغال زايي در چند مورد، پرداختگر، چله كشي، قاب ساز و.. داشته باشد و شايسته است؛ مسئولان در اين امر تلاش كنند تا صادرات به وضع مطلوبي برسد؛ بيمه قالي بافان نيز يكي ديگر از حمايت هاست كه مي تواند با كم و كيف بهتر انجام شود.

اميني: هيچ نظارتي هم از جايي براي جلو گيري از بافت فرش با كيفيت پايين وجود ندارد و آوازه چهره جهاني فرش نايين با اين ناجوانمردي ها به مخاطره افتاده است و همچنين در جريان تحريم هاي بيشتري كه بوجود آمد وصادرات فرش را به ركود كشاند رونق اين كسب وكار هم تا حدود زيادي از اين بابت آسيب ديد و بازار داخلي هم به شرايط اقتصادي كه مردم دارنداستقبال چنداني ندارد

در مورد كار با كيفيت، چون انجام كار مرغوب و با كيفيت زمانبر و هزينه بيشتر مي برد و در نهايت هم بيشتر خريداران در بافت باكفيت از بافت باكيفيت پايين دقت نميكنند و قيمت يكساني پرداخت مي كنند، اين امر موجب بافت گره هاي باكيفت پايين شده است كه نامرغوبي فرش را در پي دارد.

احداث كارگاه هاي قالي بافي كوچك در محله هاي شهر اين ويژگي را دارد كه مسئله رفت و آمد آسان تر است نسبت به اينكه كارگاهي بزرگ فقط در يك منطقه شهر احداث شود چون اغلب زنان خانه دار شركت كنندگان در اين كار هستند و صرفه جويي در وقت بيشتر احساس مي شود و نزديك بودن به خانه برايشان خيلي مهم است.

چند سال گذشته طرح بيمه زنان قالي باف خانگي اجرا شد و كساني كه در خانه مشغول كار بودند با پرداخت مبلغي خود را بيمه كردند كه بعضي افراد به دليل ديركرد در پرداخت بيمه آن ها قطع شد و دوباره نتوانستند بيمه خود را ادامه دهند كه من هم يكي از همين افراد است و هر سال از طرف مسئولان مربوطه قول اجراي دوباره بيمه براي اين افراد داده مي شود اما تا به حال كاري صورت نگرفته است،

براي وام قالي بافي درخواست دادم و با دوندگي هاي زياد وام دريافت كردم اينگونه حمايت ها به نفع بافنده و هنر فرش دستباف است.

رفيعي: چند سال پيش طرح حمايت از مشاغ خانگي و بحث بيمه مطرح شد و تعدادي از بافندگان فرش تحت پوشش بيمه قرار گرفتند،طرح خوبي بود به خصوص براي زنان خانه دار كه در خانه مشغول بافت قالي هستند اما اين طرح ديگر افراد جديد را زير پوشش بيمه قرار نمي دهد حمايتي كه در اين حوزه براي من انجام گرفته، بيمه قالي بافي بود و هنوز آن را پرداخت مي كنيم ولي در اين زمينه كمي سخت مي گيرند و بابت ديركرد در پرداخت بيمه هميشه استرس داريم چرا كه سريعاً براي قطع كردنش اقدام مي كنند

به نظرم شرايط بيمه براي قالي بافي بسيار سخت گيرانه است، بيمه تعدادي از قالي بافان را به دلايلي كه منطقي نبود قطع كردندبيمه من نيز مدتي قطع شد كه با تلاش زياد توانستم دوباره بيمه شوم و هميشه بابت ديرشدن در پرداخت بيمه استرس دارم كه نكند دوباره قطع شود.

علاوه بر بيمه، براي وام قالي بافي ثبت نام كردم و پس از دوندگي هاي بسيار زياد و صرف وقت فراوان، توانستم ١۵ ميليون تومان وام چهار درصد دريافت كنم.

*خريداران و مصرف كنندگان فرش چه كساني هستند؟

توكلي: فرش دستبافت روزگاري نه چندان دور يكي از منبع درآمد خانواده ها در منطقه نايين و شهرها و روستاهاي اطراف بود و خانواده هاي زيادي از اين طريق امرار معاش مي كردند چون عمده فرش دستبافت با كيفيت خوب، در جهان هم طرفداران زيادي داشت استفاده از رنگ هاي طبيعي با جلا و درخشش خود و پشم و كرك و ابريشم يك هنر ويژه اي بود كه صادرات خوبي داشت و براي خريداران داخلي هم يك كالاي با صرفه اقتصادي به جهت دوام وكيفيت و زيبايي محسوب مي شد و من بابت فروش فرشي كه مي بافتم سود خوبي بدست مي آوردم اما در شرايط كنوني صرفه اقتصادي چنداني ندارد.

اميني: توليدات فرش در كارگاه اين خصوصيت را دارد كه به صورت جفت، جفت فرش بافته مي شود و از طرفي هم استاد كار نظارت بيشتري بر روند كار دارد اما خريداران چنداني بواسطه تحريم وكاهش صادرات وجود ندارد مردم هم كه با اين اوضع اقتصادي توان خريد ندارند

در مواردي مشتري فرش، نقشه مورد نظر و ابعاد فرش را سفارش مي دهد كه در اينگونه موارد وسايل مورد نياز را تهيه و دستمزد بافت را مرحله به مرحله پرداخت مي كند و بافنده فقط دستمزد دريافت مي كند و با اتمام فرش كه در آن معمولا بايد با حداقل زمان ممكن فرش را تحويل دهند، سودي ندارد اما هنگامي كه خود بافنده سرمايه گذار است بعد از اتمام كار بسته به ابعاد و نوع نقشه بايد مشتري مناسب پيدا كند كه با توجه به موقعيت بازار سود متفاوتي كسب مي كند كه بهتر است در انتخاب نوع نقشه و طرح و رنگ زمينه فرش دقت كند كه بازار آن روز كدام طرح را بهتر مي پسندد و سود بيشتري داشته باشد.

رفيعي: من فرشم را بيشتر واسطه ها خريداري مي كنند و كمتر پيش مي آيد كهمصرف كننده از من خريد داشته باشد.