دويدوخ پايتخت فرش دو رويه تمام ابريشم ايران اما ناآشنا/ اينجا هيچ خانمي بيكار نيست

 

لكه برداري فرش ابريشم

ايسنا/خراسان شمالي فرش دو رويه تمام ابريشم كه به ثبت جهاني رسيده، هنري آميخته با نخ‌هاي ابريشمي است كه در پايتخت فرش دو رويه تمام ابريشم از طبيعت زيباي ايران تا كاخ مسكو ... را بر دار قالي به تصوير مي‌كشد.

گل فروشي قيطريه

وقتي صحبت از فرش نفيس دو رويه تمام ابريشم مي شود اولين محلي كه مي‌توان براي خريد اين هنر تصور كرد، روستاي دويدوخ در راز و جرگلان است. در صفرترين نقطه مرزي ميان خراسان شمالي و كشور تركمنستان مردماني هستند كه از ساليان دور هنري را آغاز كرده و رمزو رازهاي هنر دست خود را از نسلي به نسل ديگر انتقال مي‌دهند.

 

فرش تمام ابريشم دويدوخ كه به جرات مي توان گفت حجم زيادي از توليد آن به دست زنان دويدوخي صورت مي گيرد با تصاوير حيرت انگيز و رنگ‌هاي بي نظير نخ‌هاي ابريشمي، چراغ بازارهاي فرش كشورهاي خارجي را روشن كرده است.

 

روستاي دويدوخ خواستگاه يكي از انواع نفيس ترين فرش هاي ايراني است كه نام و آوازه آن در آسيا و اروپا پيچيده و هنر دست زنان اين خطه را به وسيله‌ي يك فرش تنيده در بطن قاب چوبي، به منازل آن سوي مرزها مي‌كشاند.

 

روستاي دويدوخ با داشتن حدود ۵۰۰ كارگاه فعال، به عنوان يكي از خاستگاه‌هاي فرش دو رويه تمام ابريشم و پايتخت اين هنر دست در جهان شناخته مي‌شود، اما هنوز اتفاقات خوبي براي فرش هاي توليدي در اين منطقه نيفتاد است، هرچند هنگام ورود به اين روستا زنانِ در حال شستن نخ هاي ابريشمي در رودخانه اي كه از ابتداي روستا مي گذرد و يا رد شدن مَردي كه بر روي دوشَش يك تخته قاليچه هست، به شما مي‌گويند كه به پايتخت فرش هاي نفيس دو روي تمام ابريشم جهان رسيده‌ايد.

 

آوازه اين فرش، جهاني شده و پا به كشورهايي همچون هلند، ايتاليا، ژاپن، آلمان، استراليا، و ... رسيده و تا چند سال گذشته كه هنوز تحريم و كرونايي وجود نداشت خود خارجي ها براي خريد به صورت مستقيم به دويدوخ مي رفتند اما هنوز براي مردم ايران ناشناخته است و نام اين فرش به گوششان نرسيده و يا نمونه هايي از آن را نديده اند.

 

 

فروش دو رويه تمام ابريشم دويدوخ در ابتدا توسط خانم "چي چي" كه از اهالي اين روستا است، بافته شد، سپس اين هنر به ۹ دختر و دو پسرش منتقل و در حال حاضر بيشتر زنان روستاي دويدوخ مشغول بافت اين قاليچه هاي نفيس هستند كه طرح و رنگ هاي زيباي آن هر بيننده اي را به وجد مي آورد.

 

خانم چي چي هنوز در قيد حيات است و با وجود اينكه در ۸۵ سالگي به سر مي برد مشغول بافت اين نوع از فرش است و مي گويد: اول فرش ها را به صورت معمولي كه همه مي بافند به صورت تك رويه مي بافتم اما يك روز به ذهنم رسيد كه به صورت امتحاني از آن سوي دار قالي با تارها نقش ديگري بزنم كه اصلا شدني است و يا خير و ديدم كه مي شود اين كار را انجام دادم و از آن زمان فرش را به صورت دو رويه بافتم.

 

در ابتدا فرش را با نخ هاي پشمي مي بافتيم اما بعدا از نخ هاي ابريشمي استفاده كرديم و فرش هاي ابريشمي را با دو طرح متفاوت بافتيم.

 

بيشتر مشتري هاي اين فرش، خارجي ها هستند اين را خانم چي چي مي گويد و در مورد اولين مشتري خارجي اش توضيح مي دهد: اولين مشتري خارجي ام" رز ماري" بود، رز ماري يكي از گردشگران ايتاليايي بود كه مهمان مرحوم دكتر غيادي( يكي از پزشكان و اسب داران منطقه راز و جرگلان) بود و دكتر غيادي خانم رز ماري را براي ديدن فرش هاي دو رويه تمام ابرشم به اين روستا آورد و او سه چهار تخته از فرش ها را خريد و از آن به بعد پاي مشتري هاي خارجي به اين روستا باز و تعداد مشتري هاي اين فرش هم زياد شد.

 

مليحه يكي از دختران بافنده اين نوع از فرش نيز مي گويد ۱۷ سال سن دارد و از سن كم مشغول بافت فرش هستم و اين فرش باعث شده تا روستاي دويدوخ هم جهاني شود و پاي گردشگران داخلي و خارجي به اين روستا باز شود.

 

مليحه در مورد خاص ترين فرشي كه بافته توضيح مي دهد كه يكي از قاليچه هايي كه در گذشته سفارش گرفتيم و براي من خيلي خاص بود از كشور آلمان سفارش گرفته شد كه ۲۵۰ رنگ بايد در آن به كار گرفته مي شد و آن فرش را با قيمت ۶۰ ميليون تومان به فروش رسانديم.

 

و حدود هشت ماهي است كه در حال بافت يك قاليچه دو رويه تمام ابريشم ديگر هستيم كه اين فرش را هم از كشور آلمان سفارش گرفته ايم و ۲۵۵ رنگ در آن بكار مي رود و طرح اين فرش كاخ مسكو با رقص باله است.

 

وي گويد: اغلب قاليچه هاي فرش دو رويه با دو طرح متفاوت در قسمت جلو و پشت فرش هستند كه بسيار زمان و ظريف بوده اما با مشكل شديد فروش آن ها مواجه هستيم و از آنجاييكه امرار و معاش بيشتر مردم روستا از همين طريق است با مشكل مواجه شده ايم.

 

حالا تابلوفرش جزو لاينفك زندگي دويدوخي ها است اين را چابك دهيار اين روستاي گردشگري مي گويد و اضافه مي‌كند: كم‌تر خانه و خانواده‌اي را در روستا مي‌توان پيدا كرد كه به توليد اين قاليچه ها مشغول نباشند و بيشتر زنان به بافت آن مشغول هستند.

 

او ادامه مي دهد: در اين روستا ۵۶۰ خانوار زندگي مي كنند كه در آن ۵۰۰ دار قالي فعال وجود دارد ولي مردم اين منطقه به شدت براي فروش آن با مشكل مواجه هستند، در گذشته مشتري هاي خارجي از ژاپن، آلمان و ... مي آمدند و فرش را خريداري مي كردند و مي رفتند اما الان يا مشتري وجود ندارد و يا چهار پنج دلال از مشهد مي آيند و قاليچه ها را به صورت يكي دو ساله خريداري مي كنند و مي برند و خدا مي داند كه پول اين قالي باف ها بعد از يكي دو سال نقد مي شود و يا خير.

 

 

چابك مي افزايد: هم اكنون همسرش در حال بافت يك تخته قاليچه دو رويه ابريشمي در ابعاد ۱.۵.*۱ متر است كه دو سال از زمان بافت آن مي گذرد و هنوز كار بافت فرش را به نيمه نرسانده و دو سال ديگري طول مي كشد تا به پايان برسد و تاكنون خريد نخ ابريشم مورد نياز آن نيز ۱۰ ميليون تومان آب خورده است كه فكر مي كنم بعد از گذشت چهار سال شايد بتوانم ۳۰ تا ۳۵ ميليون تومان آن را بفروشم ولي آيا اين رقم ارزش اين همه زحمت و گذاشتن وقت چهار ساله را دارد؟! و آن هم اگر در آن موقع مشتري باشد و بتوانم آن را بفروشم.

 

تصور مي كنم شايد جزء چند مشتري مشهدي كسي اطلاعي از توليد اين قاليچه ها در كشور نداشته باشد چراكه اگر با آن آشنا باشند شايد مشتري هاي بيشتري به دويدوخ سر بزند.

 

وي ادامه مي دهد: خانواده هايي در اين روستا وجود دارند كه سه چهار نفر تمام روز را مشغول بافت اين فرش هستند اما زحمت آن ها به يغما مي رود.

 

زنان روستا با وجود اينكه در حال حاضر براي فرش هاي آن ها مشتري هاي چنداني وجود ندارد مواد اوليه آن كه نخ ابريشم است را نيز خودشان توليد مي كنند، اغلب آن هايي كه درخت توت و يا توتستان دارند به توليد پيله ابريشم در فصل بهار و آخر تابستان مي پردازند و با وجود اينكه مي توانند پيله ها را با قيمت مناسبي به فروش برسانند، آن ها تبديل به نخ كرده و بعد از انجام عمليات رنگ رزي در بافت فرش استفاده مي كنند.

 

ت

 

شايد فقط حدود ۱۵ درصد از مردم ايران با فرش نفيس تمام ابريشم دويدوخ آشنايي داشته باشند، اين را حسين ايزانلو رئيس اتحاديه صنايع دستي خراسان شمالي مي گويد و مي افزايد: تصور مي كنم يكي از دلايل آن اين بوده كه در رسانه ملي و يا در ساير رسانه ها كمتر به معرفي آن پرداخته شده باشد.

 

وي با اشاره به اينكه هم اكنون وضعيت فروش اين نوع از فرش در ركود كامل است و از مهمترين علل آن شيوع كرونا و تحريم ها است، ادامه مي دهد: عدم برگزاري نمايشگاه صنايع دستي طي دو سال گذشته نيز بر فروش اين فرش تاثير گذاشته است.

 

وي عنوان مي كند: البته بيشتر مشتري هاي اين نوع از فرش خارجي هستند و آن هايي كه در ايران نسبت به توليد اين فرش آشنايي دارند شايد قيمت بالاي آن از آنجاييكه تمام ابريشم بوده و به صورت دو رويه بافت مي شود، خيلي براي خريد آن پا پيش نمي گذارند.

 

در حال حاضر از ۱۰۰ درصد فرش توليدي دو رويه دويدوخ بيشتر از ۶۰ درصد آن به علت نبود مشتري در منازل بافندگان دپو شده است، اين را ايزانلو مي گويد و اضافه مي كند: با اين وجود هيچ يك از زنان و بافندگان آن بيكار نيستند و مشغول بافت هستند.

 

ايزانلو مي گويد: سالانه حدود ۵۰۰ متر مربع فرش نفيس دو رويه تمام ابريسم دويدوخ در اين استان توليد مي شود.